Observatorio

Síntese da evidencia científica relativa ao risco de sufrir cancro de pulmón pola exposición laboral a sílice cristalina

A sílice é un composto formado por silicio e osíxeno, en forma de SiO2 (dióxido de silicio ou sílice cristalina). Aparece na natureza en forma de area, granito, arxilas, etc.

A exposición laboral a po de sílice prodúcese en actividades de minería subterránea e minería de canteira; construción; fundición; fabricación de cemento e elaboración de áridos; fabricación, manipulación e transformación de vidro, cerámica; etc.

A inhalación do po de sílice pode producir no ser humano unha pneumoconiose chamada silicose. As pneumoconiose son un grupo de enfermidades causadas pola acumulación de po nos pulmóns e as reaccións tisulares debidas á súa presenza, e inclúense no grupo das enfermidades pulmonares intersticiais difusas (EPID). A silicose está recoñecida como enfermidade laboral tanto na lista europea de enfermidades profesionais como no cadro de enfermidades profesionais en España.

No ano 1997, a Axencia Internacional para a Investigación do Cancro (IARC) clasifica nunha monografía específica1 á sílice cristalina respirable proveniente do ámbito laboral en forma de cuarzo ou cristobalita como un carcinóxeno de grupo 1, o que significa que existe suficiente evidencia do seu efecto carcinoxénico en humanos. Antes e despois desta afirmación da IARC numerosos autores investigaron acerca da posible carcinoxeneidade da sílice. A forma de abordar estes estudos foi moi diversa: cohortes, casoscontroles, matrices de emprego-exposición, poboación exposta a sílice, traballadores con silicoses fronte a traballadores sen silicoses, etc.

En España, seguindo a Recomendación da Comisión de 19 de setembro de 2003 relativa á lista europea de enfermidades profesionais, elabórase o Real decreto 1299/2006, de 10 de novembro que aproba o cadro de enfermidades profesionais no sistema da Seguridade Social e establece criterios para a súa notificación e rexistro. A posible carcinoxeneidade da sílice encadraríase no anexo 2 deste Real decreto que contén unha lista complementaria de enfermidades cuxo orixe laboral sospéitase e cuxa inclusión no anexo 1 (cadro de enfermidades profesionais) pode contemplarse no futuro como froito do progreso técnico e científico.

Neste escenario a Rede de Institutos e Centros de Investigación en Seguridade e Saúde no Traballo (RICISST), que agrupa a organismos públicos de investigación en materia de seguridade e saúde laboral de todo o territorio español, acordou na súa reunión do día 26 de xaneiro de 2011 a posibilidade de abordar, como actividade propia da RICISST, unha revisión sistemática sobre os posibles efectos carcinoxénicos producidos pola exposición laboral a sílice. Esta revisión sistemática axudaría a coñecer o grao de evidencia sobre a asociación entre a exposición a po de sílice e o desenvolvemento de cancro de pulmón.

Trátase dun proxecto ambicioso baseado nunha metodoloxía sistemática e unha minuciosa valoración da calidade. Para poder alcanzar os obxectivos establecidos, o estudo prolongouse durante case dous anos e medio desde a constitución do grupo de traballo, no que finalmente participaron os seguintes membros de RICISST: CESSLA, IAPRL, INSHT, ISPLN, ISSGA, OSALAN e SGSSL. O equipo de traballo foi multidisciplinar, composto por hixienistas, médicos do traballo e prevencionistas xerais, o que deu a posibilidade de abarcar o estudo de forma ampla e baixo distintos puntos de vista técnico.

A decisión do grupo foi plasmar un resumo dos aspectos fundamentais relativos á metodoloxía, resultados e discusión desta síntese da evidencia nun informe claro e conciso. A descrición detallada da metodoloxía aplicada, de todas as etapas realizadas e, o que é máis importante, a análise exhaustiva dos estudos que permiten a extracción de conclusións, reflíctese nos anexos. Os autores animan á lectura dos mesmos para coñecer en profundidade todo o proceso e os seus resultados.

OBXECTIVOS

Este estudo é o resultado do traballo conxunto acordado no seo da RICISST. O obxectivo principal do presente informe é analizar a evidencia científica existente no momento actual en relación ao aumento do risco de sufrir cancro de pulmón por exposición laboral a sílice, mediante unha síntese da evidencia das revisións sistemáticas e meta-análises (RS/MA) publicados. Os obxectivos secundarios deste estudo comprenden a análise cualitativa dos estudos primarios (EP) de alta calidade procedentes de todos os MA e RS e valorar a posibilidade de facer un reanálises dos datos achegados por devanditos EP.

O Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral (Issga) estivo presente na elaboración deste documento coa participación, entres os autores da guía, de Mª Nieves Lorenzo Espeso, xefa do Equipo Técnico de Medicamento Laboral do Centro do Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral na Coruña; e José Rega Piñeiro, xefe do Centro Issga da Coruña, como membros do Grupo de traballo de sílice de RICISST.

Síntese da evidencia científica relativa ao risco de sufrir cancro de pulmón pola exposición laboral a sílice cristalina

Listado de Pdf's